نکاتی برای پیشگیری از پوسیدگی دندانها

پوسیدگی­های دندانی یکی از شایع­ترین دلایلی است که عوارض آن باعث غیبت از مدرسه، دانشگاه و محل کار می­شود. روزانه میلیون­ها نفر به خاطر پوسیدگی دندانی تحت درمان دندانپزشکی قرار گرفته و بعضا هزینه­های درمانی سنگینی را نیز متحمل می­شود و در نهایت ممکن است دندان­های خود را نیز از دست بدهند. بهترین راه مقابله با پوسیدگی دندانی پیشگیری و درمان به موقع و زود هنگام هست.

پیشگیری از پوسیدگی دندانها

۱. آیا پوسیدگی یک بیماری عفونی است؟

شاید برای برخی این عبارت عجیب باشد ولی پوسیدگی در واقع یک بیماری عفونی است که به واسطه باکتری­های حفره دهان اتفاق می­افتد. ساده ماجرا از این قرار است که برخی از باکتری­های حفره دهان به سطوح خارجی دندان چسبیده و کربوهیدرات­های موجود در مواد غذایی به ویژه قندهای ساده را تخمیر می­کنند. در نتیجه این فرآیند، اسید ایجاد شده که باعث تخریب ساختار دندان و ایجاد پوسیدگی می­شود.

آیا پوسیدگی یک بیماری عفونی است؟

۲. آیا می­توان جلوی ایجاد پوسیدگی را گرفت؟

برای ایجاد پوسیدگی وجود چهار عامل ضروری است: باکتری، دندان، کربوهیدارت به ویژه قندهای ساده مثل شکر و زمان. از نظر تئوریک حذف هرکدام از این عوامل می­تواند باعث اختلال در ایجاد پوسیدگی شود ولی داستان به این سادگی نیست. اگر کسی دندان نداشته باشد طبعا دچار پوسیدگی نمی­شود. پس وقتی دندان داریم احتمال پوسیدگی هم وجود دارد. در گذشته تلاشهای زیادی برای حذف باکتری­های حفره دهان یا بی­اثر کردن آنها از طریق واکسن یا تجویز آنتی بیوتیک صورت گرفت ولی نتیجه­ای در بر نداشتند. حذف کربوهیدارتها از رژیم غذایی هم اگر نگوییم غیرممکن، کاری است بسیار دشوار و غیرعلمی که باعث بهم خوردن سیستم متابولیک بدن خواهد شد. بنابراین تنها راه عملی این است که به باکتری­ها فرصت ندهیم مواد غذایی را تخمیر کرده و اسید تولید کنند. این کار از طریق حذف مکانیکی بقایای مواد غذایی از اطراف دندانها امکانپذیر است که با مسواک زدن و نخ کشیدن میسر خواهد بود. با این کار، مواد غذایی پیش از این که باکتری­ها فرصت تخمیر آنها را داشته باشند، از اطراف دندان برداشته خواهند شد.

علاوه بر این، تقویت ساختار دندان از طریق تجویز موضعی و مصرف خوراکی فلوراید (البته در صورت صلاحدید دندانپزشک)، استفاده از برخی دهانشویه­های ضدعفونی کننده برای کاهش حجم باکتری­های دهان و مصرف آدامس­های بدون قند برای افزایش ترشح بزاق و استفاده از اثرات حفاظتی بزاق هم در پیشگیری از پوسیدگی موثر هستند اما مهمترین و اصلی­ترین روش همان حذف مکانیکی مواد غذایی با استفاده از مسواک و نخ دندان است.

آیا می­توان جلوی ایجاد پوسیدگی را گرفت؟

۳. چه خمیر دندان و مسواکی استفاده کنیم؟

بهتر است خمیر دندان حاوی فلوراید بوده و مانع از ایجاد حساسیت دندانی شود. برخلاف تبلیغات وسیع شرکت­های سازنده، خمیردندانهای ساده حاوی فلوراید بهترین گزینه برای مسواک زدن هستند. خمیردندانهای به اصطلاح سفید کننده بعضا حاوی مواد ساینده­ای هستند که استفاده بی رویه و متناوب آنها می­تواند به تخریب بافتهای دندان و تحلیل لثه منجر شود. در مورد مسواک نیز، بطور کلی هرچه موهای مسواک نرم­تر باشد، برای سلامتی بافت لثه و دندان بهتر خواهد بود. بنابراین توصیه می­شود تا حد امکان از مسواکهایی با موهای زبر(هارد) استفاده نکنید چرا که ممکن است باعث سایش دندان و تحلیل لثه شوند.

خمیر دندان حاوی فلوراید

۴. آیا استفاده از نخ دندان ضروری است؟

نواحی بین دندانی مناطقی بسیار مستعد برای ایجاد پوسیدگی هستند چراکه بقایای مواد غذایی در فضای زیر تماس بین دندانی گیر افتاده و حرکت زبان و مسواک زدن نمی­توانند آنها را پاک کنند. برای تمیز کردن این سطوح دندانی معمولا از نخ دندان استفاده می­شود.

۵. چند بار در روز باید مسواک زد؟

بطور کلی توصیه می­شود، افراد دو بار در روز مسواک زده و دست کم یکبار در روز نخ بکشند. پیشنهاد می­شود دو بار مسواک یکی بعد از صبحانه و دیگری شب پیش از خواب باشد. ایده آل این است که بعد از هر بار مسواک، نخ دندان هم استفاده شود. در غیر این صورت یکبار نخ کشیدن قبل از خواب ضروری است. به این نکته توجه کنید که مسواک زدن بیش از حد و با نیروی زیاد یا استفاده از مسواکهای زبر به مرور زمان باعث سایش دندان و تحلیل لثه خواهند شد.

۶. غیر از مواد قندی، چه موادی باعث پوسیدگی می­شوند؟

نوشابه­های گازدار و به طور کلی مواد غذایی اسیدی ریسک ایجاد پوسیدگی را به شدت افزایش می­دهند. مواد اسیدی ساختار مینای دندان را تضعیف کرده و در نتیجه دندان را بیش از پیش در معرض خطر پوسیدگی قرار می­دهند.

۷. آیا دندان پوسیده حتما باید ترمیم شود؟

اگر شما بطور مرتب و در فواصل زمانی کوتاه به دندانپزشک خود مراجعه کنید، دندانپزشک این امکان را دارد تا پوسیدگی­ها را در مراحل اولیه تشخیص داده و با روشهای غیرتهاجمی نظیر استفاده از فلوراید موضعی یا انواع رزین­ها بدون دستکاری ساختار دندان، پوسیدگی در مراحل اولیه متوقف کنند.

BRIDGING THE GAP FOR INDIGENOUS COMMUNITIES

Dr. Mehrsa Dibadin, a 1T4 graduate from the Faculty of Dentistry at the University of Toronto, has been running her own practice in Timmins, Ontario since 2016. Approximately 35% of Dibadin’s patients are from Indigenous communities. “The individuals who are situated locally have easy access to dental care in our community and office,” says Dibadin, “but this is not the case for those living in remote communities up north.”

In the spring months, Dibadin describes how Timmins hosts many Indigenous families and individuals who are forced to evacuate their homes due to springtime flooding. “Most often, these evacuees are urgently in need of dental care as there is a serious lack of access to oral care where they are coming from. We often welcome new patients into our office from the communities of Attawapiskat, Moosonee, and Fort Albany.”

The challenges Indigenous communities face regarding regular dental care are numerous. Often, Dibadin finds that temporary displacement for Indigenous peoples leads to limited time for treatment, which can be often initiated but not completed. “It is difficult to maintain an ongoing, consistent oral care routine when you only see patients once, and treatment plans are then altered accordingly to address the most urgent needs of the patients first.”

Lack of infrastructure adds to these challenges; despite successfully booking patients in the office, having appointments cancelled on short notice due to the lack of reliable transportation (at no fault to the patients) can still happen. “It is extremely disheartening to see a patient for the first time who is in need of extensive dental work and then for them to not have adequate amount of time to complete the treatment,” notes Dibadin. “They will return to their communities and it will become very difficult for them to come back to Timmins to have the remainder of their treatments completed.”

Passionate about seeing transformative change, Dibadin comments on what can be done to address some of the challenges Indigenous communities face when accessing dental care, “We need to create permanent, accessible dental clinics so that remote communities do not have to rely on travelling for dental care.” Enthusiastic about all aspects of dentistry, Dibadin is an active member of various committees and associations, including the Indigenous Oral Health Committee at the Ontario Dental Association.

When asked about what motivates her to strive for positive change, Dibadin highlighted that being able to help patients with their quality of life in any way possible is most fulfilling, whether it is improving their aesthetics and function, or eliminating their discomfort and pain. “My 9-year-old female patient made me a personalized wall art that says “I’ll love you forever, I’ll like you for always, as long as I’m living my dentist you’ll be!” to express her gratitude,” says Dibadin, “and it’s a daily reminder of why I do what I do.”

https://www.dentistry.utoronto.ca/bridging-the-gap-with-dibadin

عوارض زود از دست رفتن دندانهای شیری

گرچه در خلال سالهای اخیر اطلاعات درباره دندانهای شیری به مراتب افزایش یافته اما همچنان خیل گسترده‌ای از مردم با این فکر که دندان شیری بالاخره می‌افتد و با دندان دائمی جایگزین می‌شود به رعایت بهداشت دهان کودکان خود چندان اهمیتی نداده و بدنبال بروز مشکلاتی از قبیل پوسیدگی یا درد فوراَ از دندانپزشک می‌خواهند تا این دندانها را خارج کند چون به هرحال بجای آنها دوباره دندان در می‌آید. اما قضیه به این سادگی ها هم نیست.

Baby teeth usually stay in place until they are pushed out by permanent teeth

مهمترین وظایف دندان‌های شیری

دندانهای شیری که از حدود ۶ ماهگی در دهان نوزاد ظاهر می‌شوند دقیقاَ همان عملکرد دندانهای دایمی را دارند؛ یعنی تامین فرایند جویدن و زیبایی به اضافه چند عملکرد دیگر نظیر حفظ ارتفاع صورت، جلوگیری از تحلیل استخوان و...اما دو وظیفه بسیار مهم دیگر نیز بر عهده دندانهای شیری‌ست. یکی از آنها تامین مسیری برای رویش دندانهای دایمی ست. بعبارت ساده تر دندانهای شیری مثل یک راهرو از پیش آماده شده جهت و مسیر رویش دندانهای دایمی را مشخص می کنند. نقش مهم دیگر حفظ فضای لازم جهت رویش دندانهای دایمی ست. که به تدریج با رشد فکین و اختلاف ابعادی بین آسیاهای شیری و آسیاهای کوچک دایمی فضای لازم جهت رویش دندانهای دایمی تامین می شود.

دندان ۶ سالگی: مهمترین دندان

معمولا اولین دندان دایمی که در دهان ظاهر می شود دندانهای پیش فک پایین هستند و پس از رویش آنها یا همزمان با رویش آنها مهمترین دندانها در سیستم جونده در حفره دهان ظاهر می‌شوند یعنی اولین آسیاهای بزرگ دایمی که به آن دندان شش سالگی هم می‌گویند. مسؤولیت تنظیم ارتباط بین دندانها در بزرگسالی و فرایند جویدن بیش از هر عامل دیگری با توجه به وضعیت این دندانها تعیین می‌شود.

اولین دندانهای آسیای بزرگ دایمی جانشین هیچ کدام از دندانهای شیری نمی‌شوند. به عبارت دیگر دندانی نمی‌افتد تا آنها در حفره دهان ظاهر شوند. بهمین دلیل بسیاری از والدین و حتی خود کودک ازرویش این دندانها مطلع نشده و با عدم رعایت بهداشت این دندانها خیلی سریع دچار پوسیدگی شده و والدین به خیال اینکه این هم یک دندان شیری است اقدامی برای ترمیم پوسیدگی انجام نمی‌دهند. در نتیجه اغلب پالپ(عصب) دندان درگیر می‌شود که نیاز به درمانهای پیچیده ای دارد و حتی ممکن است چاره ای جز کشیدن دندان باقی ‌نماند. اما همین دندان قبل از اینکه به واسطه پوسیدگی از بین برود می تواند دستخوش مشکلات دیگری شود که مثل موارد فوق تاثیر مخربی بر کل سیستم جونده بیمار خواهد داشت.

وقتی دندان‌ها جلوی یکدیگر را می‌گیرند

اگر قبل از روییدن اولین آسیای بزرگ دایمی، دومین آسیای شیری (که اولین آسیای بزرگ دایمی درست در پشت آن رویش می‌یابد) از دست برود دندان که راهنمای رویشی خود را از دست داده در داخل فک به سمت جلو می‌چرخد و در وضیعتی کج و غیرعادی رویش می‌یابد. در این حالت نه تنها تماسهای صحیح این دندان با دندانهای کناری و بالایی خود برقرار نمی‌شود بلکه کج شدن دندان باعث از دست رفتن فضای رویشی دومین آسیای کوچک دایمی می‌شود که در حدود سن 10 سالگی رویش می‌یابد. بدین ترتیب این دندان معمولا برای همیشه نهفته باقی مانده و در داخل دهان ظاهر نخواهد شد. اما اگر دومین آسیای شیری زمانی از دست برود که اولین آسیای بزرگ دایمی رویش پیدا کرده است عین همین اتفاقات منتها این بار در داخل حفره دهان روی می دهد.

دندان دراکولایی چطور ایجاد می‌شود

گرچه از دست رفتن زودهنگام دومین آسیای شیری تاثیر واقعاَ مخربی روی سیستم دندانی دارد اما کمابیش روی دندانهای جلویی بی تاثیر است. اما عمده تاثیر زود از دست رفتن اولین آسیای شیری در دندانهای جلویی نمود پیدا می‌کند. با از دست رفتن زودهنگام این دندان دندانهای جلویی به سمت عقب و به داخل فضای ناشی از افتادن این دندان حرکت می کنند وباعث شلوغی و درهم ریختگی در قسمت جلوی فک می‌شوند. در عین حال این مساله می تواند باعث رویش خارج از قوس دندان نیش شود. در این حالت وضعیتی ناخوشایند در چهره فرد ایجاد شده که در میان عامه مردم به دندان دراکولایی معروف است.

دندان دراکولایی چطور ایجاد می‌شود

عوارض در هم ریختگی دندان‌های جلویی

درهم ریختگی دندانی به واسطه زود از دست رفتن دندان‌های شیری جلویی می تواند هم به لحاظ زیبایی برای فرد مشکل آفرین باشد وهم عملکرد جویدن را با اشکال روبرو سازد. مضاف بر اینکه رعایت صحیح بهداشت دهان در چنین شرایطی به خصوص از جهت تمیز کردن فواصل بین دندانی بسیار دشوار یا در برخی موارد غیرممکن خواهد بود. این اتفاق اگر در سنینی رخ دهد که کودک هنوز نمی تواند حروف را به درستی تلفظ کند ممکن است در آینده باعث بروز اشکال در ادای برخی حروف شود.

و اما پیشگیری

برای پیشگیری از وقوع این مشکلات که می‌تواند در آینده درمانهای پیچیده و پرخرجی را بر والدین تحمیل کند در درجه اول باید رعایت بهداشت دندانهای شیری توسط کودک مد نظر والدین باشد.

اهمیت دندانهای شیری دست کمی از دندانهای دایمی ندارد بخصوص که اگر رعایت بهداشت برای کودک نهادینه شود این اخلاق در بزرگسالی نیز تداوم خواهد یافت.

در صورت مشاهده هرگونه پوسیدگی در دندانهای شیری فوراَ برای درمان آنها به دندانپزشک مراجعه کنید.حتی اگر پوسیدگی پالپ (عصب) دندان را نیز درگیر کرده باشد باز هم امکان نگهداری دندان شیری تا زمان افتادن طبیعی آن و رویش دندان دایمی زیرین وجود دارد.

اما اگر دندان شیری چنان تخریب شده باشد که دیگر قابل نگهداری نباشد در اغلب موارد و بر حسب مدت زمانی که تا زمان رویش دندان دایمی باقی مانده استفاده از لوازمی بنام فضانگهدارنده، بعد از کشیدن دندان توصیه می‌شود. این لوازم که توسط دندانپزشک تجویز می‌شود فضا و مسیر رویش دندان دایمی را تا زمان رویش طبیعی آن حفظ کرده و از حرکت سایر دندانها به داخل این فضا جلوگیری می کند.

در برخی شرایط که فضا از دست رفته باشد با کمک درمانهای پیشگیری کننده ارتودونسی می‌توان فضای از دست رفته را برای رویش دندان دایمی مجددا بدست آورد که در مقایسه با مورد قبلی درمانی سخت‌تر و پرهزینه‌تر خواهد بود.