گرچه در خلال سالهای اخیر اطلاعات درباره دندانهای شیری به مراتب افزایش یافته اما همچنان خیل گسترده‌ای از مردم با این فکر که دندان شیری بالاخره می‌افتد و با دندان دائمی جایگزین می‌شود به رعایت بهداشت دهان کودکان خود چندان اهمیتی نداده و بدنبال بروز مشکلاتی از قبیل پوسیدگی یا درد فوراَ از دندانپزشک می‌خواهند تا این دندانها را خارج کند چون به هرحال بجای آنها دوباره دندان در می‌آید. اما قضیه به این سادگی ها هم نیست.
مهمترین وظایف دندانهای شیری
دندانهای شیری که از حدود ۶ ماهگی در دهان نوزاد ظاهر می‌شوند دقیقاَ همان عملکرد دندانهای دایمی را دارند؛ یعنی تامین فرایند جویدن و زیبایی به اضافه چند عملکرد دیگر نظیر حفظ ارتفاع صورت، جلوگیری از تحلیل استخوان و...اما دو وظیفه بسیار مهم دیگر نیز بر عهده دندانهای شیری‌ست. یکی از آنها تامین مسیری برای رویش دندانهای دایمی ست. بعبارت ساده تر دندانهای شیری مثل یک راهرو از پیش آماده شده جهت و مسیر رویش دندانهای دایمی را مشخص می کنند. نقش مهم دیگر حفظ فضای لازم جهت رویش دندانهای دایمی ست. که به تدریج با رشد فکین و اختلاف ابعادی بین آسیاهای شیری و آسیاهای کوچک دایمی فضای لازم جهت رویش دندانهای دایمی تامین می شود.
دندان ۶ سالگی: مهمترین دندان
معمولا اولین دندان دایمی که در دهان ظاهر می شود دندانهای پیش فک پایین هستند و پس از رویش آنها یا همزمان با رویش آنها مهمترین دندانها در سیستم جونده در حفره دهان ظاهر می‌شوند یعنی اولین آسیاهای بزرگ دایمی که به آن دندان شش سالگی هم می‌گویند. مسؤولیت تنظیم ارتباط بین دندانها در بزرگسالی و فرایند جویدن بیش از هر عامل دیگری با توجه به وضعیت این دندانها تعیین می‌شود.
اولین دندانهای آسیای بزرگ دایمی جانشین هیچ کدام از دندانهای شیری نمی‌شوند. به عبارت دیگر دندانی نمی‌افتد تا آنها در حفره دهان ظاهر شوند. بهمین دلیل بسیاری از والدین و حتی خود کودک ازرویش این دندانها مطلع نشده و با عدم رعایت بهداشت این دندانها خیلی سریع دچار پوسیدگی شده و والدین به خیال اینکه این هم یک دندان شیری است اقدامی برای ترمیم پوسیدگی انجام نمی‌دهند. در نتیجه اغلب پالپ(عصب) دندان درگیر می‌شود که نیاز به درمانهای پیچیده ای دارد و حتی ممکن است چاره ای جز کشیدن دندان باقی نماند. اما همین دندان قبل از اینکه به واسطه پوسیدگی از بین برود می تواند دستخوش مشکلات دیگری شود که مثل موارد فوق تاثیر مخربی بر کل سیستم جونده بیمار خواهد داشت.
وقتی دندانها جلوی یکدیگر را می‌گیرند
اگر قبل از روییدن اولین آسیای بزرگ دایمی، دومین آسیای شیری (که اولین آسیای بزرگ دایمی درست در پشت آن رویش می‌یابد) از دست برود دندان که راهنمای رویشی خود را از دست داده در داخل فک به سمت جلو می‌چرخد و در وضیعتی کج و غیرعادی رویش می‌یابد. در این حالت نه تنها تماسهای صحیح این دندان با دندانهای کناری و بالایی خود برقرار نمی‌شود بلکه کج شدن دندان باعث از دست رفتن فضای رویشی دومین آسیای کوچک دایمی می‌شود که در حدود سن 10 سالگی رویش می‌یابد. بدین ترتیب این دندان معمولا برای همیشه نهفته باقی مانده و در داخل دهان ظاهر نخواهد شد. اما اگر دومین آسیای شیری زمانی از دست برود که اولین آسیای بزرگ دایمی رویش پیدا کرده است عین همین اتفاقات منتها این بار در داخل حفره دهان روی می دهد.
دندان دراکولایی چطور ایجاد می‌شود
گرچه از دست رفتن زودهنگام دومین آسیای شیری تاثیر واقعاَ مخربی روی سیستم دندانی دارد اما کمابیش روی دندانهای جلویی بی تاثیر است. اما عمده تاثیر زود از دست رفتن اولین آسیای شیری در دندانهای جلویی نمود پیدا می‌کند. با از دست رفتن زودهنگام این دندان دندانهای جلویی به سمت عقب و به داخل فضای ناشی از افتادن این دندان حرکت می کنند وباعث شلوغی و درهم ریختگی در قسمت جلوی فک می‌شوند. در عین حال این مساله می تواند باعث رویش خارج از قوس دندان نیش شود. در این حالت وضعیتی ناخوشایند در چهره فرد ایجاد شده که در میان عامه مردم به دندان دراکولایی معروف است.
عوارض در هم ریختگی دندانهای جلویی
درهم ریختگی دندانی به واسطه زود از دست رفتن دندانهای شیری جلویی می تواند هم به لحاظ زیبایی برای فرد مشکل آفرین باشد وهم عملکرد جویدن را با اشکال روبرو سازد. مضاف بر اینکه رعایت صحیح بهداشت دهان در چنین شرایطی به خصوص از جهت تمیز کردن فواصل بین دندانی بسیار دشوار یا در برخی موارد غیرممکن خواهد بود. این اتفاق اگر در سنینی رخ دهد که کودک هنوز نمی تواند حروف را به درستی تلفظ کند ممکن است در آینده باعث بروز اشکال در ادای برخی حروف شود.
و اما پیشگیری
برای پیشگیری از وقوع این مشکلات که می‌تواند در آینده درمانهای پیچیده و پرخرجی را بر والدین تحمیل کند در درجه اول باید رعایت بهداشت دندانهای شیری توسط کودک مد نظر والدین باشد.
اهمیت دندانهای شیری دست کمی از دندانهای دایمی ندارد بخصوص که اگر رعایت بهداشت برای کودک نهادینه شود این اخلاق در بزرگسالی نیز تداوم خواهد یافت.
در صورت مشاهده هرگونه پوسیدگی در دندانهای شیری فوراَ برای درمان آنها به دندانپزشک مراجعه کنید.حتی اگر پوسیدگی پالپ (عصب) دندان را نیز درگیر کرده باشد باز هم امکان نگهداری دندان شیری تا زمان افتادن طبیعی آن و رویش دندان دایمی زیرین وجود دارد.
اما اگر دندان شیری چنان تخریب شده باشد که دیگر قابل نگهداری نباشد در اغلب موارد و بر حسب مدت زمانی که تا زمان رویش دندان دایمی باقی مانده استفاده از لوازمی بنام فضانگهدارنده، بعد از کشیدن دندان توصیه می‌شود. این لوازم که توسط دندانپزشک تجویز می‌شود فضا و مسیر رویش دندان دایمی را تا زمان رویش طبیعی آن حفظ کرده و از حرکت سایر دندانها به داخل این فضا جلوگیری می کند.
در برخی شرایط که فضا از دست رفته باشد با کمک درمانهای پیشگیری کننده ارتودونسی می‌توان فضای از دست رفته را برای رویش دندان دایمی مجددا بدست آورد که در مقایسه با مورد قبلی درمانی سخت‌تر و پرهزینه‌تر خواهد بود.
